TİKA VE AFRİKA 01.08.2013

Türkiye’nin kalkınma yardımı yaklaşımına hayat veren Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) ‘insan odaklı’ çalışmalarına kıtalar ve coğrafyalar boyunca dil, din ırk ayrımı yapmadan insanların hayatlarında olumlu değişimler yapmak suretiyle devam ediyor. 31 ülkedeki 35 Program Koordinasyon Ofisiyle doğrudan bu ülkelere ulaşan TİKA, ofisi olmayan ülkelerde yaptığı çalışmalarla toplam 100’ün üzerinde ülkeye ulaşmış bulunmaktadır.

Geçtiğimiz sene 1650’nin üzerinde proje geliştiren TİKA özellikle 2011’de Sayın Başbakanımızın İstanbul’da düzenlenen Birleşmiş Milletler En Az Gelişmiş Ülkeler 4. Konferansı’nda vermiş olduğu “Sıfır açlık sıfır fakirlik” talimatı doğrultusunda En Az Gelişmiş Ülke statüsünde olan 48 ülke ile daha yakından ilgilenmeye ve bu ülkelerde birçok yeni proje ve program geliştirmeye devam ediyor.

Hoca Ahmet Yesevi’den mülhem “Nerde görsen gönlü kırık merhem ol sen” düsturuyla TİKA faaliyet gösterdiği coğrafyada gerek talepler doğrultusunda, gerek ihtiyacın belirlenmesiyle geliştirilen projelerle çalışmalarına devam etmektedir. TİKA 2013 yılı itibarıyla Latin Amerika, Asya, Afrika, Avrupa ve Okyanusya’da olmak üzere 5 kıtada projeler geliştirmiştir. Gelir düzeyi düşük bölgelerde kalkınma ve işbirliği öncelikli çalışmalar yürütmekte olan TİKA; Balkanlar, Afrika ve Orta Doğu’da meydana gelen krizlerde ivedilikle harekete geçerek, Türkiye’nin yeteneğini ve bilgi birikimini devletimizin vermiş olduğu yetkiler çerçevesinde paylaşmaktadır.

Hükümetimizin 2005’te başlattığı ‘Afrika Açılımı’ ile Türkiye önemli bir inisiyatif ortaya koymuş ve gelişmiş devletlerce adeta kaderine terk edilmiş, asırlardır ‘Kara Kıta’ şeklinde olumsuz adlandırmalarla dışlanmış dünyanın bu kadim coğrafyasına dost ve kardeş elini uzatmıştır. Bu sürecin devamında Sayın Başbakanımızın Afrika’ya gerçekleştirmiş olduğu ziyaretler hem kültürel, hem de sosyo-ekonomik olarak her iki taraf açısından önemli açılımları beraberinde getirmiştir. Bu süreçte gönüllülük ve samimiyet esasıyla hareket eden TİKA Afrika’da “Eğitim, Turizm, Temiz Suya Ulaşım, Sağlık, Restorasyon, Sosyal Altyapıların Geliştirilmesi, Çölleşme ile Mücadele ve Tarım ve Hayvancılık” alanlarında önemli proje ve faaliyetlere imza atmıştır. Afrika’daki ilk ofisini Etiyopya’da 2005 yılında açan TİKA, 2013 yılı itibarıyla ofis sayısını 9’a çıkartmıştır.

TİKA, gelişmekte olan Afrika ülkelerinde en çok ihtiyaç duyulan sektörler ve meslek dallarındaki kalifiye işgücü ihtiyacını gidermek adına birçok uzman ve eğitici eğitimi programları yürütmektedir. Bu ülkelerden gelen talepler doğrultusunda ülkemizi ziyaret eden uzman heyetler, TİKA’nın eşgüdümüyle sağlık, bankacılık, adalet, maliye, eğitim, turizm, iletişim, tarım ve hayvancılık ve yerel yönetimler alanlarında Türkiye’nin tecrübesini ve birikimlerini bizzat görerek ilgili kurumlardan eğitim almakta ve ülkemizdeki uygulamaları yerinde inceleme fırsatı bulmaktadırlar. Bunlara ek olarak Togo, Etiyopya, Kenya, Gana ve Somali’de okul ve yurt binaları inşa edilmiş, birçok okula da teknik donanım ve malzeme desteği yapılarak eğitim imkânlarının iyileştirilmesine katkı sağlanmıştır.

Afrika’nın en büyük sorunlarından biri olan temiz suya erişimin çözümüne katkı sağlamak amacıyla Etiyopya, Somali, Nijer, Sudan, Senegal, Mali ve Kenya gibi ülkelerde açılan su kuyuları ile içilebilir suyun yerleşim bölgelerine ulaştırılması sağlanmıştır.

Açlıkla mücadele konusunda, özellikle Afrika Açılımından sonraki süreçte, TİKA ve koordinasyonundaki Türk STK’larının bölgeye yaptığı destekler sayesinde açlıktan hayatını kaybeden insan oranında ciddi bir düşüş meydana gelmiştir. Afrika’nın kıyı şeridinde balık bakımından zengin olan ülkelerin halklarına balıkçı tekneleri temin edilerek balıkçılık yapmaları sağlanmıştır. Ayrıca tarıma elverişli olan ülkelerde ise tarım ve hayvancılık konularında eğitimler verilip, modern sera ve tarım ekipmanları sağlanarak bu ülkelerin kendi kendine yeter hale gelmelerini destekleyen projeler üretilmiştir. Somali’de kurulan Tarım Okulu ile Somalili çiftçilerin yeni tekniklerle tarım yapmaya başlamaları ve Nijer’de solar panellerle çalışan su kuyularıyla mango yetiştiriciliği projeleri bunlara örnek olarak verilebilir.

Sağlık alanında TİKA’nın koordinasyonunda Somali’deki 200 yataklı hastane inşası ve Sudan’ın Batı Darfur eyaletindeki Afrika’nın en modern Türk hastanesinin inşaat çalışmaları tamamlanmış bulunmaktadır. Proje kapsamında inşası tamamlanan bu hastanelerde, Türk ve yerel doktorlar 5 yıl boyunca birlikte çalışacak ve 5. yılın sonunda yönetimi yerel doktorlara teslim edeceklerdir. Beraber çalışılan bu süre zarfında yerel doktorların eğitimi sağlanacak ve hastane hizmetlerinin belli standartlara gelmesi sağlanacaktır. Bundan başka Gine, Somali, Nijer ve Sudan gibi ülkelerde de periyodik olarak çeşitli STK’ların da işbirliği ile Türk Hekimler tarafından sağlık taramaları ve ameliyatlar yapılmaktadır. Ayrıca Afrika kıtasının coğrafi ve iklim yapısından dolayı, genç yaşlarda oluşan katarakt vakalarının yaşandığı coğrafyalarda kurulan göz sağlığı merkezleri ile 50.000’in üzerinde hastanın yeniden göz sağlığına kavuşmaları sağlanmıştır. Nijer’de erken yaşta doğum yapan annelerin yaşadığı sağlık sorunlarını önlemek amacıyla yapılan fistül ameliyatları, bebek ölümlerinin azaltılmasına yönelik kurulan kadın ve çocuk sağlığı merkezleri Afrika’ya dönük önemli sağlık projeleri arasındadır.

Arap Baharı sonrası Tunus, Mısır ve Libya’da başlayan demokratikleşme çalışmalarına Türkiye’nin tecrübeleri paylaşılarak yerel yönetimlerin güçlendirilmesine katkı sağlanmaktadır. Tunus’taki belediyecilik hizmetlerinin kalitesini artırmak amacı ile ihtiyaç duyulan araçlar hibe edilerek sunulan hizmetin kalitesi arttırılmıştır. Ayrıca Tunus’un en önemli gelir kaynağı olan Turizmin gelişmesine yönelik olarak da karşılıklı çalışmalar devam etmektedir.

Kalkınma ve sağlık sorunlarının giderilmesinin yanında, Afrika ile Türkiye’yi birbirine yakınlaştıran tarihi bağların güçlendirilmesi amacıyla kültürel işbirliği çerçevesinde Ecdad yadigârı ortak tarihi kültürel mirasın korunması ve restore edilmesi çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Etiyopya’nın Harar eyaletinde bulunan son Osmanlı Konsolosunun evinin restore edilmesi için çalışmalar başlamıştır. Mısır’da Hz. Hüseyin Camii, İmam Şafi Camii, Sultan 1. Mahmut medresesinin restorasyon çalışmaları devam etmektedir. Sayın Başbakanımızın geçtiğimiz Haziran ayında yapmış olduğu Kuzey Afrika ziyaretleri kapsamında Cezayir’deki Keçiova Camii, Dayı Sarayı, El Paşa Mescidi ve Bey Sarayı’nın restorasyonlarının TİKA ve Cezayir makamlarının işbirliği ile yapılması kararı alınmıştır. Etiyopya’da Habeş Kralı NecaşiAshame Türbesinden, Güney Afrika’da Ebubekir Efendi Türbesi’nin restorasyon çalışmalarına kadar birçok önemli İslami eserin tekrar canlandırılması çalışmaları da devam etmektedir. Bunlara ek olarak Mısır ve Mali’de yok olmaya yüz tutan önemli el yazması eserlerin korunması ve dijital ortama aktarılması ile ilgili gerekli ön görüşmeler yapılmış ve süreç başlatılmıştır.

Gönüllülük esasıyla çalışan TİKA, kültürümüzde önemli bir yere sahip olan Vakıf medeniyeti anlayışının bir yansımasıdır. Yapılan çalışmaların gerek tarihi gerek vicdani sorumlulukla yürütüldüğü düşünüldüğünde, TİKA’nın yapmış olduğu faaliyetler daha anlamlı olacaktır. Afrika ve Türkiye arasındaki tarihi ilişkilere baktığımızda uzun yıllar hiçbir diplomatik ilişki olmamasına rağmen kısa sayılacak bir sürede güçlü ve sıcak ilişkiler kurulması bir tesadüf değildir. Afrika’nın tarihine bakıldığında, Türkiye’nin güven telkin ettiğini ve Türk insanının Afrika’daki ‘Beyaz Adam’ algısından oldukça uzak olduğu görebiliyoruz. TİKA olarak yaptığımız çalışmalarda samimi, çözüme matuf ve gizli ajandası olmayan bir yaklaşımı esas almaktayız. Sömürgeci anlayıştan uzak insani değerleri öne çıkaran bu tavır Anadolu insanının ve medeniyetimizin TİKA’ya yüklediği görevin en önemli bir göstergesidir.

DEİK 2013 AĞUSTOS SAYISI